Portör Muayenesi ile Hangi Hastalıkların Tespiti Amaçlanır

Bulaşıcılığı yüksek ve toplum sağlığını tehdit edebilecek bazı enfeksiyon hastalıklar

Portör muayenesi kapsamında, özellikle bulaşıcılığı yüksek ve toplum sağlığını tehdit edebilecek bazı enfeksiyon hastalıklarına odaklanılır. Bu uygulamanın hedeflediği başlıca hastalıklar ve etkenler şunlardır:
 

• Tifo ve Paratifo (Salmonella typhi ve paratyphi enfeksiyonları): Taşıyıcı bireyler uzun süre hiçbir belirti göstermeden tifo bakterisini dışkılarıyla etrafa yayabilir. Bu nedenle portör taramasında dışkı kültürü ile Salmonella bakterisi aranır​.
   
• Basilli Dizanteri (Shigella enfeksiyonları): Şigelloz etkeni bakteriler de gıda veya su yoluyla salgınlara yol açabilir. Dışkı kültüründe Shigella bakterisinin üremesi dizanteri taşıyıcılığını gösterir​.
   
• Bağırsak Parazitleri: Entamoeba histolytica (amipli dizanteri etkeni), Giardia lamblia gibi protozoonlar ile çeşitli bağırsak kurtları uzun süreli taşıyıcılığa neden olabilir. Portör muayenesinde dışkının mikroskobik incelenmesiyle bu parazitlerin kist ve yumurtaları araştırılır​.
   
• Stafilokok Taşıyıcılığı: Özellikle Staphylococcus aureus bakterisi burunda veya boğazda belirti vermeden taşınabilir. Gıda hazırlayan bir kişinin burnunda Stafilokok bulunması, yiyeceklere bulaşıp gıda zehirlenmelerine yol açabilir. Bu nedenle boğaz ve burun kültürü alınarak Staphylococcus aureus üremesi olup olmadığına bakılır​.
   
• Tüberküloz (Verem): Aktif akciğer veremi olan bir kişinin öksürük ve damlacıklarla çevresine hastalığı bulaştırması mümkündür. Portör muayenesi kapsamında akciğer grafisi (röntgen) çekilerek çalışanlarda aktif tüberküloz belirtisi olup olmadığı kontrol edilir​.
   
• Viral Hepatitler: Gıda sektöründe Hepatit A da önemli bir risk faktörüdür, zira Hepatit A virüsü taşıyan bir kişi hijyen kurallarına uymazsa yiyecekler aracılığıyla birçok kişiye virüsü bulaştırabilir. Ayrıca berber-kuaför gibi kan yoluyla bulaşma riski olan işlerde Hepatit B taşıyıcılığı da dikkate alınır. Nitekim bazı tarama protokollerinde çalışanlara periyodik Hepatit testleri yapılması önerilmiştir​.

Yukarıdaki listede görüldüğü gibi portör muayenesi, özellikle sindirim sistemi yoluyla bulaşan hastalıklar (tifo, dizanteri, paraziter enfeksiyonlar), solunum yoluyla bulaşan hastalıklar (tüberküloz) ve temas yoluyla bulaşabilecek bakteriyel enfeksiyonlar (stafilokok gibi) üzerinde yoğunlaşır.

Tarihsel olarak 1593 sayılı kanun metninde ayrıca, frengi (sifiliz) ve cüzam gibi kronik bulaşıcı hastalıklara yakalananların bu işlerde çalışmasının yasak olduğu belirtilmiştir. Ancak portör muayenesinde sifiliz veya cüzam için rutin test yapılmaz; bu hastalıklar klinik belirti ve ayrı tarama programları ile tespit edilir. Portör taramasının asıl odak noktası, taşıyıcı durumda kişilerin yayabileceği ve kısa sürede çok sayıda insanı etkileyebilecek enfeksiyonları saptamaktır.